به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، صد و هفدهمین شماره پیاپی (دومین شماره از سی‌امین دوره) فصلنامه علمی پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، شامل شش مقاله توسط معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به صورت الکترونیکی منتشر شد.
در این شماره، شش مقاله با عناوین «ساخت و اعتباریابی ابزار اندازه‌گیری کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه‌های عمومی ایران» از لیلی سیفی، عطیه اطمینان و علی عسگری؛ «نقش کتابخانه‌های عمومی روستایی در توانمندسازی و توسعه جامعه روستایی» از شیوا یاری و محمدامین بهرامی؛ «موانع مستندسازی تجربه‌ها در کتابخانه‌های عمومی استان قم» از نازیلا محرابی و عاطفه شریف؛ «رابطۀ بین ویژگی‌های شخصیتی با رفتار اطلاع‌یابی سلامت کاربران کتابخانه‌های عمومی مرکزی همدان بر اساس نظریۀ میلر» از مریم قنبری‌خشنود، زینب صفوی، پروین دریکوند و فاطمه رستگاری؛ «تحلیل فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر رشت» از محمود داودی و «طراحی سناریوهای آینده صنعت نشر کتاب ایران» از بهاره فرجلومطلق، حسین معینی و ریحانه‌سادات موسوی منتشر شده است.
مقاله «ساخت و اعتباریابی ابزار اندازه‌گیری کارآفرینی اجتماعی در کتابخانه‌های عمومی ایران» با اجرای پیمایش کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، یک پرسشنامه استاندارد سنجشِ کارآفرینی اجتماعی را در بافت کتابخانه‌های عمومی ایران طراحی و اعتباریابی کرده است. این ابزار دارای پنج شاخص یادگیری مادام‌العمر، پاسخ اضطراری، مشارکت مدنی، توسعه اقتصادی، سلامتی و تنوع و شمول است. جهت استاندارد کردن این ابزار از روایی محتوایی، تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی و نیز ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است.
مقاله «نقش کتابخانه‌های عمومی روستایی در توانمندسازی و توسعه جامعه روستایی» با تحلیل محتوای کیفی و مصاحبه با مسئولان کتابخانه‌های عمومی روستایی استان کرمانشاه دو مقوله و ۱۲ مفهوم را شناسایی کرده است. در مقوله اقدامات، چهار مفهوم «توسعه فرهنگی»، «توسعه اقتصادی»، «توسعه اجتماعی» و «توسعه پایدار و حفظ محیط‌زیست» شناسایی شده است. در مقوله چالش‌ها و پیشنهادها نیز هشت مفهوم «نیروی انسانی»، «منابع اطلاعاتی»، «تسهیلات و امکانات»، «سطح کیفی برنامه‌ها و خدمات»، «سنجش اثرگذاری برنامه‌ها و خدمات»، «عوامل مربوط به روستاییان»، «سطح همکاری و مشارکت» و «چگونگی اطلاع‌رسانی و تبلیغات» شناسایی شده است.
مقاله «موانع مستندسازی تجربه‌ها در کتابخانه‌های عمومی استان قم» با استفاده از روش ترکیبی، ابتدا موانع مستندسازی تجربه‌ها در کتابخانه‌ها را از متون استخراج کرده است و سپس با کمک متخصصان، موانع را برای کتابخانه‌های عمومی استان قم شناسایی کرده و در نهایت با نظرسنجی از کتابداران عمومی این استان، موانع را رتبه‌بندی نموده است. این موانع به ترتیب اولویت در هفت مقوله فردی، فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، فناورانه، آموزشی، اقتصادی و اجتماعی دسته‌بندی شده‌اند.
مقاله «رابطۀ بین ویژگی‌های شخصیتی با رفتار اطلاع‌یابی سلامت کاربران کتابخانه‌های عمومی مرکزی همدان بر اساس نظریۀ میلر» با پیمایش کاربران کتابخانه مرکزی استان همدان نشان داد که سه‌چهارم جامعه مورد مطالعه، فعالانه اطلاعات سلامت را جست‌وجو می‌نمایند و یک‌چهارم آگاهانه از جست‌وجوی اطلاعات سلامت اجتناب می‌ورزند. ویژگی‌های شخصیتی «برون‌گرایی»، «توافق‌پذیری» و «اشتیاق به تجارب تازه»، جستجوی آگاهانۀ اطلاعات سلامت را پیش‌بینی کردند. همچنین ویژگی‌های شخصیتی «برون‌گرایی»، «توافق‌پذیری» و «اشتیاق به تجارب تازه» توانستند اجتناب آگاهانه از جستجوی اطلاعات سلامت را پیش‌بینی کنند.
مقاله «تحلیل فضایی کتابخانه‌های عمومی شهر رشت» به واکاوی نحوه توزیع فضایی کتابخانه‌های فعلی در سطح شهر رشت و همچنین وضعیت بهینه توزیع کتابخانه‌ها در آینده است. نتایج نشان می‌دهد توزیع کتابخانه‌ها در رشت مناسب نیست و بیشتر در مرکز شهر متمرکز و جنوب، غرب و شمال شهر رشت دارای پوشش کتابخانه‌ای کمی هستند. در تعیین اولویت محدوده‌های خدمتِ آینده، «جمعیت» اهمیت بیشتری از «فاصله» داشته و، به ترتیب، مناطقی با بیشترین جمعیت در جنوب، غرب، شمال و شمال شرق شهر رشت در شش اولویت اول برای احداث کتابخانه‌های جدید قرار دارند و مناطق حاشیه‌ای در شمال شهر رشت به دلیل جمعیت کمتر و نزدیک‌تر بودن به کتابخانه‌های موجود در اولویت‌های آخر قرار گرفته‌اند.
آخرین مقاله این شماره با عنوان «طراحی سناریوهای آینده صنعت نشر کتاب ایران» از طریق مصاحبه با ۱۰ ناشر و استفاده از روش سناریونویسی شبکه جهانی کسب‌وکار، چهار سناریو برای آینده صنعت نشر کتاب کشور ارائه کرده است. این چهار سناریو عبارتند از توسعه (سیاست‌های تحول‌آفرین و فرهنگ‌سازی)، اتلاف (سیاست‌های تحول‌آفرین و عدم فرهنگ‌سازی)، بیابان کتاب (سیاست‌های گذشته و عدم فرهنگ‌سازی) و بن‌بست (سیاست‌های گذشته و فرهنگ‌سازی). سناریوی توسعه، سناریویی مطلوب است که سیاست‌ها در آن تحول‌آفرین بوده و فرهنگ‌سازی در بالاترین سطح خود انجام شده است و این صنعت در بهترین اوضاع متصور خود قرار دارد و سناریوی «بیابان کتاب» با داشتن بیشترین حالات نامطلوب، با عدم فرهنگ‌سازی و سیاست‌های گذشته، سناریویی بدبینانه است.
علاقه‌مندان می‌توانند نسخه الکترونیکی شماره تابستان سال ۱۴۰۳ فصلنامه علمی پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» را از اینجا مطالعه و یا دریافت کنند.
انتشار فصلنامه علمی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» به مدیرمسئولی مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سردبیری منصور کوهی رستمی دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام می‌شود. این فصلنامه دارای «رتبه الف» در ارزیابی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و چارک دوم در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام است و در حوزههای کتابخانه‌های عمومی و مطالعات خواندن مقاله پژوهشی می‌پذیرد.
ارسال نظر